W prawie karnym nie każdy sprawca czynu karalnego jest karalny. Istnieją podstawy prawne, takie jak podstawy usprawiedliwiające (czyn nie jest bezprawny) i podstawy wyłączające winę (sprawca nie jest winny), które wykluczają karalność.
Główne kategorie
Podstawy wyłączające karalność dzieli się na dwie główne kategorie.
Różnice
| Kategoria | Skutek | Rezultat |
|---|---|---|
| Podstawa usprawiedliwiająca | Usuwa bezprawność | Czyn niekaralny |
| Podstawa wyłączająca winę | Usuwa winę | Sprawca niekaralny |
Podstawy usprawiedliwiające
Podstawa usprawiedliwiająca sprawia, że popełniony czyn jest usprawiedliwiony, przez co nie jest uważany za bezprawny.
Niezbędna obrona (art. 41 ust. 1 Kk)
Prawo do obrony siebie przed bezpośrednim, bezprawnym atakiem.
- Bezpośredni: atak jest aktualny lub bliski
- Bezprawny: atak nie jest dozwolony
- Współmierny: obrona nie może być przesadzona
- Niezbędny: ucieczka nie była opcją
Stan wyższej konieczności (art. 40 Kk)
Przymus wynikający ze zderzenia interesów, gdzie najważniejsze dobro ma pierwszeństwo.
- Poważne i nagłe zagrożenie dla większego dobra
- Brak alternatywnego rozwiązania
- Reakcja jest odpowiednia i współmierna
Prawne przepisy (art. 42 Kk)
Działania wykonane na podstawie prawnego przepisu nie są karalne, np. policjant stosujący przemoc podczas legalnego aresztowania.
Rozkaz służbowy (art. 43 ust. 1 Kk)
Wykonywanie prawnego rozkazu służbowego czyni działanie niekaralnym.
Podstawy wyłączające winę
W przypadku podstaw wyłączających winę czyn pozostaje karalny, ale sprawcy nie przypisuje się winy.
Niewymagalność (art. 39 Kk)
Sprawca nie jest karalny, jeśli czyn nie może mu być przypisany z powodu zaburzenia psychicznego lub wady.
- Potrzebne badanie psychologiczne lub psychiatryczne
- Może skutkować TBS lub innymi sankcjami
Nadużycie obrony koniecznej (art. 41 ust. 2 Kk)
Gdy granice niezbędnej obrony zostaną przekroczone z powodu intensywnych emocji wywołanych atakiem.
Przymus psychiczny (art. 40 Kk)
Zewnętrzny przymus, któremu sprawca rozsądnie nie mógł się oprzeć.
Brak winy (avas)
Niepisana zasada: sprawca zrobił wszystko, co było rozsądne, aby uniknąć czynu.
Konsekwencje
| Podstawa | Orzeczenie sądu |
|---|---|
| Podstawa usprawiedliwiająca | Zwolnienie z oskarżenia (OVAR) |
| Podstawa wyłączająca winę | Zwolnienie z oskarżenia (OVAR) |
Jak udowodnić wyłączenie karalności
- Oskarżony musi udowodnić, że podstawa wyłączająca karalność ma zastosowanie
- Sąd ocenia, czy spełniono kryteria
- W przypadku niepewności: korzyść dla oskarżonego
Najczęściej zadawane pytania w Zoetermeer
Co jeśli jestem podejrzany o czyn karalny?
Masz prawo do pomocy prawnej, możesz milczeć, a policja musi wyjaśnić Twoje prawa. Podejrzenie nie oznacza winy.
Jak długo mogę być w areszcie tymczasowym?
Maksymalnie 10 dni bez procesu, potem sąd musi wyrazić zgodę. Areszt tymczasowy ma limit czasowy.
Co odróżnia przestępstwo od wykroczenia?
Przestępstwo jest cięższe i może prowadzić do kary więzienia, podczas gdy wykroczenie często kończy się grzywną.
Czy mam prawo do pomocy prawnej?
Tak, zawsze masz prawo do adwokata. Jeśli nie możesz sobie na to pozwolić, może to być załatwione bezpłatnie, np. poprzez Juridisch Loket Zoetermeer.
Czy mogę zaskarżyć wyrok?
Tak, możesz wnieść apelację do sądu apelacyjnego przeciwko wyrokowi.
Appropriate institutions: Rechtbank Den Haag (dystrykt), Juridisch Loket Zoetermeer