Internationale echtscheiding: bevoegdheid van de rechtbank in Den Haag
Voor inwoners van Den Haag met een internationale achtergrond is de bevoegdheid van de rechtbank essentieel bij een echtscheiding. Dit bepaalt of de Rechtbank Den Haag of een buitenlandse instantie de procedure afhandelt, vooral bij huwelijken tussen partners uit diverse landen of met verblijf in meerdere locaties. In de regio Den Haag, met zijn multiculturele bevolking en nabijheid tot internationale organisaties, komen zulke gevallen vaak voor. Dit artikel bespreekt hoe bevoegdheid tot stand komt, gebaseerd op EU- en Nederlandse regels, met tips voor lokale ondersteuning via het Juridisch Loket Den Haag.
Wat betekent bevoegdheid in het familierecht voor Den Haag?
Bevoegdheid duidt op de autoriteit van een rechterlijke instantie om een zaak te behandelen. In het familierecht, met name bij echtscheidingen met internationale kenmerken, zorgt dit voor een soepele en rechtvaardige afwikkeling. Zonder heldere richtlijnen riskeren paren dubbele procedures in verschillende landen, wat extra kosten en geschillen oplevert – een scenario dat in de diverse wijken van Den Haag, zoals de Schilderswijk of het centrum, niet ongewoon is.
In Nederland combineren nationale en internationale wetten de bevoegdheidsregels. Voor EU-echtscheidingen domineert de EU-Verordening (EU) nr. 2011/2203, bekend als Brussel II-bis, die de erkenning en uitvoering van familierechtelijke besluiten in de EU uniform maakt. Voor situaties buiten de EU gelden alternatieven zoals Bilaterale Verdragen of het Nederlandse Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv). Inwoners van Den Haag kunnen bij de Rechtbank Den Haag terecht voor advies over deze regels.
Wettelijke grondslagen voor bevoegdheid
Artikel 3 van de Brussel II-bis-verordening vormt de basis voor bevoegdheid in internationale echtscheidingen. Het noemt criteria waaraan een EU-rechtbank moet voldoen. Belangrijke voorwaarden zijn:
- Gemeenschappelijke nationaliteit: Beide partners met nationaliteit van een EU-lidstaat maken de rechtbank van die staat bevoegd.
- Woonplaats: De rechtbank in de lidstaat van de gezamenlijke gewone verblijfplaats is bevoegd.
- Laatste gezamenlijke woonplaats: Bevoegd als de eiser er nog resideert.
- Woonplaats eiser: De rechtbank van de staat waar de eiser woont, kan bevoegd zijn.
- Nationaliteit eiser: Subsidiair, als andere criteria niet van toepassing zijn, op basis van de nationaliteit van de eiser.
Voor Nederland verwijst het Burgerlijk Wetboek Boek 1 (BW), Artikel 149 e.v., naar deze EU-voorschriften. Bij niet-EU-partners, zoals uit de VS of het Midden-Oosten, hanteert het Rv, Artikel 802 e.v., bevoegdheid op basis van woonplaats of forumkeuze. Nederland volgt ook Haagse Conferentie-verdragen, waaronder het Verdrag inzake de bevoegdheid, de toepasselijke wet en de erkenning in geval van ouderschap (1980), dat vooral kinderen raakt maar relevant kan zijn voor Haagse families.
Vergelijking EU versus niet-EU in de context van Den Haag
Hieronder een overzicht van de criteria om de verschillen te verhelderen, met focus op hoe dit de Rechtbank Den Haag beïnvloedt:
| Criterium | EU (Brussel II-bis) | Niet-EU (Nederlands Rv) |
|---|---|---|
| Woonplaats | Beide of eiser in EU-lidstaat | Woonplaats in Nederland, zoals Den Haag; anders nationaliteit |
| Nationaliteit | Gemeenschappelijk of van eiser | Alleen zonder woonplaatslink |
| Overeenkomst partners | Mogelijk via keuzeclausule | Forumkeuze toegestaan, maar met beperkingen |
| Erkenning vonnis | Automatisch in EU | Via exequatur bij de Rechtbank Den Haag |
Praktijkvoorbeelden voor inwoners van Den Haag
Neem een Nederlands-Belgisch stel dat in Den Haag woont, in de wijk Transvaal. Als de man echtscheiding aanvraagt bij de Rechtbank Den Haag, is deze bevoegd dankzij de laatste gezamenlijke woonplaats en zijn verblijf aldaar (Artikel 3, lid 1, sub b Brussel II-bis). Het vonnis geldt automatisch in België.
Een ander geval: Een Nederlands paar verblijft in de VS, maar de vrouw vestigt zich terug in Den Haag en start de procedure. De Rechtbank Den Haag is bevoegd op grond van haar woonplaats (Artikel 3, lid 1, sub a). Blijven beide in de VS? Dan handelt een Amerikaanse rechtbank, en erkenning in Nederland vereist een procedure bij de Rechtbank Den Haag (Rv Artikel 985).
Bij een complexer scenario – huwelijk in Spanje, woonplaats in Duitsland, Nederlandse nationaliteit – domineert de Duitse woonplaats. Start de procedure in Den Haag, dan kan bevoegdheid betwist worden, leidend tot 'lis pendens' (eerste procedure wint, Artikel 19 Brussel II-bis). De Gemeente Den Haag biedt via burgerzaken aanvullende info over verblijfplaatsregistratie.
Rechten en verplichtingen bij bevoegdheidscontrole in Den Haag
Je mag de bevoegdheid aanvechten als de verkeerde rechtbank lijkt gekozen, bij voorkeur vroeg in de procedure bij de Rechtbank Den Haag, anders accepteer je deze stilzwijgend. De rechter controleert dit zelf bij internationale zaken.
Je bent verplicht accurate gegevens over woonplaatsen en nationaliteiten te geven; fouten kunnen procedures ongeldig maken of kosten verhogen. Partners kunnen een forumkeuze vastleggen via notaris, voorafgaand aan de zaak en zonder schending van de openbare orde. Het Juridisch Loket Den Haag helpt met gratis eerste advies.
- Beoordeel je situatie met de genoemde criteria.
- Consulteer een familierechtadvocaat of het Juridisch Loket Den Haag voor internationale aspecten.
- Registreer wijzigingen bij de Gemeente Den Haag om bewijs van woonplaats te hebben.
- Overweeg mediation via lokale instanties voor een minnelijke oplossing.
Veelgestelde vragen
Wat zijn de gevolgen van scheiding?
Bij scheiding worden huwelijkse goederen verdeeld, wordt alimentatie bepaald als nodig, en wordt bepaald wie voor de kinderen zorg draagt.
Hoe wordt het gezag over kinderen bepaald?
Ouders kunnen gezamenlijk gezag hebben of het gezag kan naar één ouder gaan. De rechter beslist in het belang van het kind.
Wat is alimentatie?
Alimentatie is een maandelijkse uitkering van één ouder aan de ander of voor kinderen, bedoeld om in het levensonderhoud te voorzien.
Kan ik mijn kind meenemen als ik ga scheiden?
Dit hangt af van wie het gezag heeft. Met gezag mag je je kind meenemen. Zonder gezag kan dit alleen met toestemming of rechterlijke machtiging.
Hoe lang duurt een scheidingsprocedure?
Met wederzijds goedvinden kan een scheiding in minder dan 3 maanden afgehandeld zijn. Bij geschil kan het 1-2 jaar duren.